Stanisław Panek, znany również pod pseudonimem "Rudy", urodził się w 1924 roku w Czeladzi. Jego życie zakończyło się tragicznie 10 sierpnia 1946 roku, kiedy to poniósł śmierć w rejonie Wójcina.
Był on żołnierzem zbrojnego podziemia, który odegrał znaczącą rolę w ruchu oporu. Dowodził oddziałem partyzanckim, który prowadził działania w południowej części województwa łódzkiego, obejmującej powiat wieluński, a także na granicy północno-zachodniej Górnego Śląska w powiecie kluczborskim.
Życiorys
Stanisław Panek, znany także pod pseudonimem „Rudy”, był postacią, która związała swoją historię z czasami po II wojnie światowej. Po dezercji z Ludowego Wojska Polskiego ukrywał się do późnej jesieni 1945 roku w Kluczborku. W tym okresie przystąpił do oddziału dowodzonego przez Franciszka Olszówkę, znanego jako „Otto”, gdzie szybko awansował na stanowisko zastępcy dowódcy. Niestety, oddział ten został zlikwidowany przez Urząd Bezpieczeństwa i Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego 17 grudnia 1945 roku w leśniczówce Dobrygość, położonej 4 kilometry od wsi Opatów w powiecie kępińskim. Mimo trudnej sytuacji, Panek z częścią swoich ludzi udał się na teren powiatu wieluńskiego.
W styczniu 1946 roku jego działania nabrały tempa, gdy zdołał przejąć posterunek milicji w Głuszynie, znajdującym się w powiecie namysłowskim. Po tragicznej śmierci Olszówki „Otta” 8 lutego 1946 roku, Stanisław Panek stał się samodzielnym liderem swojego oddziału. Olszówka zginął w efekcie akcji odwetowej władz rządowych, które odpowiedziały na atak na ochotników planujących wstąpić do milicji. W wyniku tego zdarzenia życie straciło trzech nowo zaciągniętych: Zygmunt Pałczyński, Stefan Skoczylas oraz Stefan Włodarczyk. Milicjanci, których zaskoczył atak, byli w trakcie szkolenia pod kierunkiem Zygmunta Pałczyńskiego, byłego partyzanta Armii Krajowej oraz Armii Ludowej.
W odwecie za śmierć swojego dowódcy, nocą z 17 na 18 lutego 1946 roku, Panek przeprowadził atak na pociąg z żołnierzami radzieckimi. Operacja miała miejsce na stacji kolejowej w Czastarach, gdzie około drugiej w nocy zatrzymał się pociąg pasażerski. Jego ludzie przeszukali pociąg, a na miejscu zabili dziewięciu Rosjan. Dodatkowo, dwóch innych żołnierzy odniosło rany – jeden zmarł w szpitalu, podczas gdy drugi przeżył mimo odniesionych obrażeń.
1 kwietnia 1946 roku, część jego oddziału zostało włączone do nowo utworzonej jednostki Konspiracyjnego Wojska Polskiego SOS „Jastrzębie”, pod dowództwem porucznika Alfonsa Olejnika, znanego jako „Babinicz”. Stanisław Panek nie zdecydował się jednak na podporządkowanie strukturze KWP i z grupą zaufanych współpracowników podjął działania mające na celu ukrycie się przed UB i Babiniczem, który pragnął go zlikwidować. W dniach 14 maja 1946 roku, po opanowaniu Byczyny, jego oddział zerwał połączenia telefoniczne w rejonie. Ostatecznie, 10 sierpnia tego samego roku, otoczony przez Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego w okolicach Wójcina, zmarł tragicznie, popełniając samobójstwo na tle dramatycznych okoliczności.
Opinie
– Pchor. Stanisław Żelanowski, który pełnił funkcję szefa wywiadu w KWP, wyraził swoją opinię na temat „Rudego”. Wspomniał, że Rudy jest osobą kierującą się prymitywnymi instynktami, pozbawioną charakteru oraz szacunku dla honoru, prawa i porządku. W swoim stanowisku dowódcy oddziału wykazywał brak troski o ideowe aspekty walki, a jego rządy opierały się na własnych zasadach. Umożliwiał swoim podkomendnym popełnianie różnorodnych przestępstw, takich jak rabunki, gwałty oraz zabójstwa. Zyski uzyskane z tych działań lokował u swoich licznych kochanek.
Przypisy
- Jeszcze tego samego ranka pięcioro spośród uczestników akcji otoczyli żołnierze KBW. Po 40-minutowej wymianie ognia, podczas której zginął jeden z partyzantów i jeden oficerów otaczającego ich oddziału, pozostała czwórka poddała się. Po krótkim śledztwie i procesie już 31.05.1946 r. skazano troje z nich na śmierć, a czwartą uczestniczkę akcji, niepełnoletnią Irenę Tomaszewicz, na 15 lat więzienia. Wraz z nimi skazano na 1 rok więzienia zawiadowcę stacji, a dyżurny ruchu został uniewinniony.
- Jerzy J. Bednarek, Likwidacja oddziału Stanisława Panka „Rudego” i procesy jego żołnierzy przed sądami wojskowymi [w:] Wojskowy Sąd Rejonowy w Łodzi 1946–1955, red. Janusz Wróbel, Joanna Żelazko, Warszawa, 2004 r.
- Ksawery K. Jasiak, Porucznik Alfons Olejnik „Babinicz” komendant oddziału partyzanckiego SOS „Oświęcim” Konspiracyjnego Wojska Polskiego [w:] Rocznik Wieluński, Tom 5, 2005 r.
- Stawski Antoni S.A., Monografia Czastar, Czastary: Gminny Ośrodek Kultury, 1994 r.
- jeden z zabitych w rzeczywistości nie był Rosjaninem, był zresztą w polskim mundurze, ale w czasie akcji mówił do żołnierzy radzieckich po rosyjsku
Pozostali ludzie w kategorii "Wojsko i służby mundurowe":
Jerzy Machura | Maciej Siudak | Bożenna Rażniewska | Stanisław Zarychta | Jerzy Bitschan | Włodzimierz Potasiński | Franciszek HercholdOceń: Stanisław Panek (partyzant)