Jerzy Bitschan

---

Życiorys

Jerzy Bitschan był jedynym synem Aleksandry Zagórskiej z jej pierwszego małżeństwa. Wraz z matką oraz ojczymem, dr. Romanem Zagórskim, mieszkał we Lwowie, w dzielnicy Kulparków. Uczęszczał do szóstej klasy Gimnazjum im. Jordana, gdzie zdobył uznanie jako uczeń bystry i ambitny. Warto również zaznaczyć, że był aktywnym członkiem II lwowskiej drużyny harcerskiej, co podkreśla jego zaangażowanie w życie społeczne.

Gdy w listopadzie 1918 roku rozpoczęła się polska obrona Lwowa w kontekście wojny polsko-ukraińskiej, Jerzy pragnął dołączyć do walki. 17 listopada, po przebytej anginie, odwiedziła go jego matka, która stacjonowała w innej części miasta, zaangażowana w działania wojenne. Następnego dnia, Jerzy odprowadził matkę do linii frontu, czekając na rogu ulicy Leona Sapiehy. Pomimo sprzeciwu ojczyma, dr. Romana Zagórskiego, 20 listopada 1918 roku opuścił dom, aby wstąpić do wojska, pozostawiając za sobą krótką wiadomość.

Kochany tatusiu! Idę dzisiaj zameldować się do wojska. Chcę okazać, że znajdę na tyle sił, by móc służyć i wytrzymać. Obowiązkiem też moim jest iść, gdy mam dość sił, a wojska braknie ciągle dla oswobodzenia Lwowa. Z nauk zrobiłem już tyle, ile trzeba było. Jerzy

Na jego biurku pozostała książka pt. „Śpiewy historyczne” autorstwa Juliana Ursyna Niemcewicza, otwarta na stronie zawierającej ważne słowa:

Słuchajcie, rycerze młodzi Żałosnej lutni jęczenia Niech w was chęć do sławy rodzi Dawnego męstwa wspomnienia Słuchajcie, jak sławny wieniec Walcząc w ojczyźnie obronie Zyskał odważny młodzieniec I w szlachetnym poległ zgonie.

Jerzy zgłosił się do wojsk polskich na Kulparkowie. Jak wskazują relacje świadka wydarzeń, ppor. Adama Pluteckiego, w nocy z 20 na 21 listopada 1918 roku kompania z Kulparkowa otrzymała rozkaz ataku na ukraińskie pozycje w Pohulance oraz Snopkowie. Początkowo planowano nie zabierać z sobą Bitschana, ze względu na jego młody wiek, jednak, z jego nieustającym zapałem, udało mu się uzyskać zgodę na udział w akcji, w której powierzono mu opiekę nad chor. Aleksandrem Śliwińskim.

Podczas zajmowania Snopkowa, Jerzy pełnił wartę. Mimo młodego wieku, to podniecenie żołnierzy skłoniło ich do zaatakowania Ukraińców zgromadzonych w sąsiednich koszarach. Jerzy, zagrzewany przez kolegów, przyłączył się do ataku. W trakcie walki, chociaż został trafiony dwukrotnie przez ukraińskie pociski, jego determinacja pozostała niezmienna. Mimo ran, które odniósł, starał się wciąż strzelać, a podczas strzelaniny, chor. Śliwiński został śmiertelnie ranny.

Jerzy, po odniesieniu ran, został przeniesiony za kaplicę przez ppor. Pluteckiego celem opatrzenia kontuzji. Niestety, siła ostrzału zmusiła polski oddział do odwrotu, pozostawiając Bitschana i innych rannych. Jerzy Bitschan zmarł 21 listopada 1918 roku. Następnego dnia, po wyzwoleniu Lwowa przez wojska polskie, jego ciało zostało odnalezione na tle śniegu, przykryte chryzantemami, i rozpoznane przez ojczyma.

Jerzy został pochowany obok Aleksandra Śliwińskiego z udziałem licznych mieszkańców Lwowa, a także przy salwie honorowej z armat i karabinów maszynowych. Po pewnym czasie jego szczątki ekshumowano i ponownie pochowano w krypcie katakumby III na Cmentarzu Obrońców Lwowa.

Upamiętnienie

Postać młodego chłopca, Jurka Bitschana, który oddał życie w obronie Lwowa, stała się symbolem ogromnego poświęcenia wśród młodzieży. Jego historia, będąca częścią lokalnej legendy, wzbudza emocje i inspiruje kolejne pokolenia.

W hołdzie dla niego powstała znana „Ballada o Jurku Bitschanie”, której autorką jest poetka Anna Fischerówna. Poświęciła ona Jurkowi 8-zwrotkowy wiersz zatytułowany „Jurek Bitschan”, do którego muzykę skomponował ks. Józef Polit. Piosenka ta została opublikowana w Nowym śpiewniku szkolnym w Przemyślu w 1920 roku. Oto fragmenty z tej wzruszającej ballady:

„Mamo najdroższa, bądź zdrowa. Do braci idę w bój. Twoje uczyły mnie słowa. Nauczył przykład Twój…”

_

Rwie się, lecz pada na nowo… „Ach, mamo! Nie płacz, nie!… Niebios Przeczysta Królowo! Ty dalej prowadź mnie!…”

_

Żywi walczyli do rana, do złotych słońca zórz. Ale bez Jurka Bitschana, bo Jurek… spoczął już…

W miejscach, gdzie Jurek żył i walczył, jego imię zostało uhonorowane na wiele sposobów. Ulice noszące jego imię powstały w Ruszowie w 1946 roku oraz w Krakowie, na Prądniku Czerwonym w 1991 roku. Dodatkowo, w Lublinie, w nawiązaniu do jego pamięci, znajduje się skwer nieopodal zamku, gdzie można w ciszy wspominać tę niezwykłą postać.

Odznaczenia

W wyniku rozporządzenia Ministra Spraw Wojskowych z dnia 13 maja 1922 roku, ochotnik Jerzy Bitschan otrzymał pośmiertnie Krzyż Walecznych za bohaterstwo podczas obrony Lwowa. Warto podkreślić, że to odznaczenie zostało przyznane z rąk Kazimierza Sosnkowskiego, co dodatkowo uwydatnia znaczenie tego gestu w kontekście historycznym.

Następnie, na podstawie zarządzenia prezydenta RP Ignacego Mościckiego z dnia 22 kwietnia 1938, Jerzy Bitschan po raz kolejny został uhonorowany. Tym razem odznaczenie dotyczyło Krzyża Niepodległości, które przyznano mu za zasługi w walce o odzyskanie niepodległości. Jego poświęcenie i zaangażowanie w te niełatwe czasy pozostaje w pamięci jako przykład patriotyzmu i odwagi.

---

Oceń: Jerzy Bitschan

---