Szkoła powszechna Towarzystwa Kopalń Węgla „Czeladź” to historyczny obiekt usytuowany w Czeladzi, który pełnił ważną rolę edukacyjną dla lokalnej społeczności. Budynek ten powstał z myślą o potrzebach Osiedla Robotniczego „Piaski”, które zostało zbudowane dla pracowników przemysłu węglowego.
Aktualnie w tym miejscu znajduje się dom katolicki, który służy parafii pw. Matki Bożej Bolesnej. Przeszedł on znaczną zmianę w swoim przeznaczeniu, odgrywając inną rolę w życiu mieszkańców Czeladzi.
Historia budynku
Z powodu ciągle rosnącej liczby dzieci urodzonych w rodzinach zamieszkujących osiedle robotnicze oraz problemów z przepełnieniem dotychczasowego obiektu edukacyjnego z ul. 3 Kwietnia, władze Towarzystwa podjęły decyzję o budowie nowej placówki. Jej celem była przekształcenie w funkcjonalną szkołę. W 1912 roku budynek został oddany do użytku.
Szkoła rozpoczęła pracę w trybie dwuzmianowym, co było konieczne z uwagi na dużą liczbę uczniów, których wówczas było 650. W końcu roku 1912, stan grona pedagogicznego obejmował 5 nauczycieli i 6 nauczycielek. Wśród kadr pedagogicznych znalazły się takie osobistości jak Czesław Pomirski, Antoni Górzycki, Kazimierz Chwiłowicz, Franciszek Rytel, Zofia Wolska oraz kilku innych nauczycieli, których nazwiska nie zostały niestety ustalone.
W 1937 roku budynek został oddany w dzierżawę na mocy aktu notarialnego na 99 lat za symboliczną złotówkę, przekształcając go tym samym w dom katolicki. Po zakończeniu II wojny światowej, połowa obiektu została przydzielona dla kopalnianego klubu sportowego. Dopiero 7 czerwca 1981 roku, całość budynku została oficjalnie przekazana parafii.
Opis budynku
Na zewnątrz prezentuje się budynek o wydłużonym prostokącie, którego zewnętrzne wymiary wynoszą 13,2 x 38,4 m. Pokryty jest on elegancką elewacją z białej cegły, co nadaje mu wyjątkowego charakteru.
Warto zwrócić uwagę na zastosowanie łuków oraz dekoracji, które wykonane zostały z czerwonej cegły. Te elementy architektoniczne efektownie akcentują okna oraz wejścia.
Dodatkowo, budowla dysponuje tylnią częścią, która prowadzi do ogrodu o wymiarach 50 x 40 m. W przeszłości w tym miejscu znajdowało się także boisko, które służyło uczniom.
Wnętrze obiektu składa się z 6 sal lekcyjnych o powierzchni 50 m² każda. Te przestrzenie mogą pomieścić do 50 uczniów, co było zgodne z ówczesnymi normami, które ustalały 1 m² na każdego ucznia.
Oprócz sal lekcyjnych, w budynku znajduje się również pokoj nauczycielski oraz pomieszczenia gospodarcze. Na piętrze usytuowane jest mieszkanie służbowe o powierzchni około 70 m², przeznaczone dla kierownika szkoły.
Polska Macierz Szkolna
Polska Macierz Szkolna w Czeladzi funkcjonowała w latach 1905−1939, będąc istotnym elementem życia edukacyjnego regionu. Jej założenie było wynikiem wysiłków dwóch znaczących postaci: dr. Stefana Falkowskiego oraz ks. Bolesława Pieńkowskiego. Dzięki ich inicjatywie, w 1906 roku powstało Koło Czeladzkie Polskiej Macierzy Szkolnej, które zyskało szybko na znaczeniu.
Pierwszym prezesem tego koła został inżynier Jan Brzostowski, który pełnił funkcję dyrektora technicznego kopalni „Saturn”. Jednakże, w 1908 roku koło to zostało rozwiązane, co skutkowało powstaniem Polskiego Stowarzyszenia Oświaty. Wydarzenia te ilustrują dynamikę organizacji edukacyjnych w tym okresie.
Po kilku latach, w 1916 roku, Polskiej Macierzy Szkolnej udało się powrócić na lokalną scenę edukacyjną. Kluczowym wydarzeniem w historii PMS było poświęcenie jej sztandaru, które miało miejsce 21 stycznia 1917 roku, dokonywane przez ks. Boratyńskiego. Sztandar ten stał się symbolem dążeń i wartości, które stowarzyszenie chciało promować.
W 1937 roku Polska Macierz Szkolna zyskała nowe pomieszczenia w domu katolickim, co znacznie ułatwiło jej działalność. W budynku tym gromadzono także część zbiorów książkowych PSD, co stanowiło ważny wkład w lokalną kulturę i edukację. Warto również wspomnieć, że w czasie II wojny światowej sztandar PMS był przechowywany przez osobę o nazwisku Weidel i został odnaleziony wiele lat później, w 1982 roku, przez Władysława Kwaśniaka, co podkreśla znaczenie historii tej organizacji dla społeczności lokalnej.
Obecna funkcja budynku
Od 1937 roku obiekt ten pełni rolę domu katolickiego, który jest częścią Rzymskokatolickiej parafii pw. Matki Bożej Bolesnej, znajdującej się pod opieką biskupa sosnowieckiego.
Proboszcz tej parafii, ks. kan. Józef Handerek, zrealizował w okresie przełomu 2019 i 2020 roku, kompleksowy remont obiektu, przywracając mu dawny blask i funkcjonalność.
W obiekcie, oprócz księży, mieszka także organista, co przyczynia się do jego religijnego i społecznego życia.
Przypisy
- Michał Bulsa, Patronackie osiedla robotnicze. Tom 2: Zagłębie Dąbrowskie, Ziemia Rybnicka, Ziemia Wodzisławska, Łódź 2023 r., s. 28.
- a b c StefaniaS. Lazar StefaniaS., AnnaA. Binek-Zajda AnnaA., Osiedle patronackie Piaski, IwonaI. Szaleniec (red.), Towarzystwo Powszechne "Czeladź", 2015 r., ISBN 978-83-942759-0-7.
- Oficyna Saturnowska, t. Rok IV nr 4, grudzień 2015 r., ISSN 2299-2251.
- a b c WładysławW. Kwaśniak WładysławW., Z dziejów czeladzkiej oświaty, Czeladź: Miejski Zespół Oświaty, 1999 r., ISBN 83-912647-0-X, OCLC 958206996 [dostęp 29.05.2020 r.] .
- WładysławW. Kwaśniak WładysławW., Polska Macierz Szkolna w Czeladzi, [w:] Zeszyty Czeladzkie 2/1995, 1995 r., ISBN 83-85-876-30-8.
- EwaE. Ambroży EwaE., Historia Stowarzyszenia, [w:] Zeszyty Czeladzkie 9/2003, Stowarzyszenie Miłośników Czeladzi, 2003 r., ISSN 1643-6156.
- Inwentarz parafii Matki Bożej Bolesnej w Czeladzi.
Pozostałe obiekty w kategorii "Inne obiekty":
CKS Czeladź | Cmentarz żydowski w Czeladzi | Piaski (Czeladź) | Kolonia Małobądz | Czeladzka Spółdzielnia Mieszkaniowa | Stadion im. Józefa Pawełczyka w Czeladzi | Przedsiębiorstwo Usług Pasażerskich Czeladź | Park GrabekOceń: Szkoła powszechna Towarzystwa Kopalń Węgla „Czeladź”